[Nobel 2023] Jon Fosse, “Mơ đá”
Như thể hư không đang vỡ tung
by 1 
Thời gian đọc: 10 phút
Mơ đá
Chẳng ai nhìn thấy trận tuyết lở bởi vì nó vỡ tung ra thật chậm, không phải từng ngày, thậm chí không phải từng giờ, từng phút, mà nó vỡ tung ra, đã từ lâu vỡ tung ra và em có thể thấy, nếu như em muốn thấy, nếu em không từ chối thấy, thì em có thể thấy nó vỡ tung ra bởi nó là một trận tuyết lở, nó phải là một trận tuyết lở bởi nó còn có thể là gì khác? Nhưng nó có trượt đi như bùn không? Không, nó không trượt đi như bùn, nó diễn ra trong một cú giật nảy bất thình lình không thể nhận thấy. Nhưng hẳn ai đó đã phải thấy nó chứ? Không, không ai thấy nó cả, hoặc là có ai đó thấy nhưng không muốn thấy, có lẽ thế, hoặc có lẽ chẳng ai thấy nó cả bởi vì những cú giật quá đỗi chóng vánh, nhưng chúng xảy đến thực, hết cú này tới cú khác. Nhưng trong trường hợp ấy thì anh không thể gọi nó là một trận tuyết lở được, em bảo. Không nó là thế, nó là một trận tuyết lở, anh bảo nó là một trận tuyết lở, nó là một trận tuyết lở, và em bảo nếu nó đúng như anh bảo thì nó không phải một trận tuyết lở, nó là một thứ gì đó khác. Và anh bảo, ừ em đúng. Và bên trong trận tuyết lở, có gì diễn ra ở đó? Nó có phải là một thứ gì đó nguyên vẹn giờ vỡ thành từng mảnh hay nó là một thứ gì đó đã vỡ rồi chỉ là trông có vẻ nguyên lành, bên trong trận tuyết lở ấy. Có một vết rạn nào đâu đó ở giữa không? Nhưng sao em hỏi thế? Chỉ vì anh đang nghĩ điều đó? em bảo. Anh nghĩ rằng trận tuyết lở xảy ra bởi có một vết rạn ở đâu đó, và vết rạn này cuối cùng đã khiến nó vỡ tung. Phải, nó hẳn phải thế rồi, em bảo. Nhưng ở giữa, phải, không phải, phải, có thể nó là như thế, có lẽ, anh bảo, nhưng anh nghĩ đó không phải một vết rạn lớn đâu, chỉ là rất nhiều những vết rạn nhỏ hơn, rất nhiều vết rạn gần như không thấy được. Ừ, nó cũng có thể là như thế nữa, em bảo. Anh chẳng nói gì. Những những vết rạn nhỏ, gần như không thấy được này bằng cách nào đó đã kết hợp lại thành một vết rạn lớn, gần như một vực sâu, em bảo, và có thể nghe được trong giọng em một thứ gì đó gần như là niềm vui. Một vực sâu, anh bảo. Phải, phải, như một vực sâu, em bảo.
II.
Anh không thể ngừng nghĩ về cái cách nó vỡ tung ra thật chậm rãi, thật chậm rãi một cách không thể nhận biết, anh bảo. Phải, anh đã bảo thế rồi, em bảo. Phải, anh bảo. Nhưng bản thân trận tuyết lở, nó thực sự đến quá đột ngột. Phải, anh bảo. Phải, em bảo. Và anh vừa bảo rằng có mấy trận tuyết lở và rồi nó chỉ nằm ở đó. Anh chỉ nằm ở đó, anh bảo. Anh chỉ nằm ở đó, em bảo, phải anh chỉ nằm ở đó trên bậc thềm trước cửa nhà mình. Và rồi, em bảo. Và rồi có ai đó nói gì đó với anh và anh gắng trở dậy mà không thể, và rồi có ai đó giúp anh trở dậy. Và rồi anh đứng đó. Và rồi anh mở cửa. Và rồi anh bước vào cửa và đóng lại sau lưng. Và rồi, em bảo. Và anh bảo rằng anh chẳng nhớ chút gì, và rồi anh nhớ rằng mình tỉnh dậy và anh đang nằm trên sàn trong nhà. Anh trở dậy. Anh đang đứng. Anh bước đi. Và rồi? em bảo. Anh nghĩ rằng anh phải đi nằm. Và rồi chúng ta không ai nói gì. Phải, em bảo. Phải và rồi anh lại tỉnh dậy, nhưng lúc này anh đang nằm cạnh cái bàn bếp. Và rồi anh nghĩ rằng mình phải đi nằm. Anh trở dậy. Anh đang đứng. Anh tìm thấy cái sofa và nằm xuống.
III.
Ba lần nó vỡ tung. Mọi thứ tối đen và một dạng sương mù trong giấc ngủ của anh nhưng với một sự run rẩy đâu đó bên trong, như những mảnh đá, như những viên đá nhỏ, như những viên đá nhỏ di chuyển, như những viên đá nhỏ trong một trận tuyết lở chậm rãi, một trận tuyết lở chậm rãi đến mức nó không thể được gọi là một trận tuyết lở. Phải, anh đã nói thế rồi, em bảo. Phải, anh bảo. Và rồi? em bảo. Không ai nhìn thấy trận tuyết lở, anh bảo. Anh có một mình, em bảo. Phải đúng thế, phải, anh bảo, phải. Đó có lẽ là lí do vì sao nó không phải một trận tuyết lở, em bảo. Không, chắc là không, anh bảo. Nhưng là một thứ gì tương tự, em bảo. Phải, anh bảo. Và rồi chúng ta im lặng một lát. Và giờ thì, em bảo. Giờ thì, anh bảo. Anh nghĩ sao? em bảo. Về trận tuyết lở ấy, em bảo. Những viên đá đã đi đâu? Chúng chỉ ngồi đó nhưng rồi chúng lại vỡ tung, anh bảo. Phải, em bảo.
IV.
Những mảnh đá, những viên đá này nữa, những viên đá nhỏ, ngồi đó và sáng lên trong màn sương xám của mình, sáng yếu ớt nhưng có sáng, và rồi anh gom ánh sáng lại và anh thấy anh đang nằm trên sofa. Anh đứng dậy. Anh ra ngoài cửa. Anh đóng cửa lại sau lưng mình. Anh bước đi. Anh đứng chờ xe bus. Và thật khó đứng lên. Và rồi nó lại vỡ tung ra. Và anh đang nằm trên vỉa hè. Anh bỗng nhận ra mình đang nằm trên vỉa hè. Ai đó chạy lại. Anh ta giúp anh trở dậy. Anh đang đứng. Anh gắng lên xe bus nhưng một người khác chạy lại và bảo rằng anh không thể đi xe bus, xe này không dành cho người như anh, người kia bảo, anh hỏi rằng anh chỉ ngồi xuống xe bus thôi có được không, không, không, xe này không dành cho người như anh, người kia bảo. Anh hỏi tài xế, đó là một người phụ nữ, và bà mỉm cười lắc đầu. Bà chẳng nói gì hay có lẽ bà đã bảo không. Và rồi, anh nghĩ chuyện diễn ra thế này nếu anh không nhớ lầm, người ban nãy giúp anh đứng dậy tới đưa anh tới một chiếc xe hơi, một chiếc taxi. Anh ta đưa anh vào taxi và anh ngồi và rồi người tài xế chở anh đi mất. Người tài xế taxi bảo rằng anh ta thường nghĩ về hư không, rằng hư không có trong vạn vật. Hư không có trong vạn vật, người tài xế bảo. Phải, em bảo. Anh chẳng kể gì với anh ta về những viên đá. Không đương nhiên là không, em bảo, chẳng kể gì về trận tuyết lở, anh bảo, không đương nhiên anh không kể, em bảo. Và rồi chúng ta ngồi đó và chẳng ai nói gì. Chúng ta ngồi đó thật lâu. Em không thích anh nói về đá và trận tuyết lở, em bảo, theo cách nào đó nó là chuyện bịa, như thể anh đang nói dối. Phải, anh bảo. Gần như là vậy, anh bảo. Nhưng vậy thì vì sao anh làm thế? em hỏi. Anh không hiểu nữa, anh bảo. Không nó có lẽ quả là không dễ hiểu, em bảo.
V.
Những viên đá hát và không hát. Ngay cả khi sương mù đã tan những mảnh đá vẫn ngồi đó, ngồi dựa vào nhau, chúng ngồi đó thật chỉnh tề như thể chúng đã được ghép lại khéo bởi một thợ đá lành nghề, chúng ngồi đó như vậy cả sau trận tuyết lở. Vỡ tung, em bảo, phải phải, anh bảo. Và rồi chúng ta cười lớn, phải chúng ta cười. Cả sau trận tuyết lở. Thế là rồi anh đang ngồi trong xe hơi, em bảo. Và người tài xế taxi bảo rằng có một ít hư không trong vạn vật, và rồi sao nữa, em bảo. Lúc đó ở trong taxi, anh bảo, và bọn anh đang nói về hư không và có gì phía sau và bên trong vạn vật, đó là nơi mà nó bắt nguồn, nó ở đó, người kia bảo, người tài xế taxi, em bảo, phải anh ta, phải, anh ta bảo có cái hư không tức là Chúa trước buổi khởi nguyên, và rồi khởi thuỷ có Lời, anh ta bảo, phải, anh ta người tài xế xe hơi, anh ta nói thế, anh bảo. Nói hay đấy, em bảo. Như thể hư không đang vỡ tung, anh bảo. Nhưng mọi thứ thật xám xịt, như trong sương mù. Như đá xám, đá granite, em bảo. Phải anh bảo. Nhưng trong xe hơi thì sáng hơn chút. Trong chiếc taxi đó, em bảo. Phải, anh bảo. Và sau đó? Phải, sau đó anh rời khỏi taxi và đi bộ vào sân bay. Và rồi nó lại vỡ tung. Anh đang nằm trên sàn và khi anh ngẩng lên có rất nhiều người quây quanh anh và một người đang đo mạch của anh và anh ta bảo anh ta yếu lắm và rồi một người mang xe lăn đi tới và đặt anh vào xe và đẩy anh vào một căn phòng và anh ngồi đó và anh ta bảo rằng anh có thể lên máy bay, họ sẽ xem xét anh anh ta bảo, và anh ta đưa anh nước và rồi anh ta đẩy anh lên máy bay trên chiếc xe lăn, trước mọi hành khách khác, và khi bọn anh đến cửa máy bay thì ai đó đến gặp anh, ai? em hỏi, một tiếp viên hàng không, anh bảo, và cô ấy bảo anh ta có thể lên máy bay, rồi họ đẩy anh lên máy bay và để anh ngồi ở hàng ghế đầu và ai đó khác, một tiếp viên hàng không khác, em bảo, hỏi liệu anh có cần gì không và anh bảo có lẽ anh xin một ít nước. Và rồi anh được đưa cho một ít nước. Đá và nước, anh bảo. Đá, đá và nước. Và anh là trận tuyết lở, những mảnh đá, và tất cả những mảnh đá như thể đang trong cơn mù sương xám xịt mà vẫn dường như sáng lên yếu ớt từ những viên đá vỡ nát, và chúng ngồi bên nhau dựa vào nhau một cách tuyệt hảo như thể chúng đã tự xếp đặt mình vào đúng chỗ thành kiểu một bức tường, một bức tường tuyệt vời, phải anh đã nói thế rồi, em bảo, và em nghĩ rằng cuộc trò chuyện về đá và trận tuyết lở chẳng là gì ngoài một lời dối trá và che đậy nhưng có lẽ vẫn có một điều gì ở đó, em nghĩ. Một bức tường mới đẹp đẽ, anh bảo. Và sau đó thì sao? Em bảo. Và rồi anh được đẩy ra ngoài máy bay trên chiếc xe lăn. Anh nói anh đi được nhưng anh không được phép đi bởi vì anh vẫn có thể bị ngã, đó là lí do tại sao tốt nhất anh nên ngồi trên xe lăn và rồi anh được đưa tới, phải em nhớ mà phải không, không phải em đưa anh, em bảo, không, không, không phải em, là ai đó khác đưa anh đi, và anh ta đưa anh vào xe hơi anh ta và đưa anh về nhà, và anh ta đưa anh vào nhà, và anh nằm xuống, anh nằm đó và anh là trận tuyết lở, anh là đá đã biến thành rất nhiều viên đá, một trận tuyết lở, một trận tuyết lở cứ mãi diễn ra và anh chỉ nằm đó, và rồi trận tuyết lở bắt đầu chuyển động và quay vào trong đổ ập lên chính nó, anh run lên, anh run lên và rồi bớt run đi và anh cứ run lên và mọi thứ đều là đá xám xịt trong mù sương và mọi thứ là một trận tuyết lở chậm rãi, chậm rãi, và màu xám có sắc trắng bên trong, không nhìn rõ là trắng nhưng đúng là trắng phải không? Nó có trắng như tuyết không? Không nó không giống như tuyết, nó không trắng, nhưng nó giống như màu trắng, nó là tuyết, nó không phải là tuyết, không nó không trắng, nó không phải là tuyết, nó có màu xám, chỉ xám thôi, xám hơn, chỉ là sắc xám thông thường nếu không phải những viên đá vẫn ở đó trong trận tuyết lở của chúng, những viên đá đã tự xếp đặt vào đúng chỗ một cách tuyệt vời, chúng ngồi đó thật đẹp đẽ và thật im lìm dẫu cho anh run lên và run lên và ai đó làm bữa tối cho anh nhưng anh không ăn được, ai đó mua cho anh một chai nước gì đó để uống và anh bớt run đi và bình tĩnh lại và anh ngủ một giấc thật ngon ở đó, trên, hay trong, những viên đá xám sáng bóng, anh ngủ, anh không còn nhớ nhiều nữa, anh ngày càng nhớ ít đi và rồi họ vào mang theo cáng và bảo rằng anh phải mặc đồ và rồi em bảo rằng anh ấy không làm được đâu, trông anh ấy không làm được, em bảo và anh run lên và run lên và anh bảo anh có thể mặc áo khoác tắm vào, và cái đó thì dễ, và rồi họ đặt anh lên cáng. Và anh run lên, run lên. Anh thấy trận tuyết lở đã qua đi. Anh là trận tuyết lở. Nhưng những viên đá ngồi đó, thành bức tường, cho dù chúng đang vỡ tung ra, em bảo. Anh nghĩ thế, anh bảo. Bởi có vẻ như những viên đá trong trận tuyết lở là anh.
VI.
Anh là một vực sâu nứt ra và biến thành những viên đá, và rồi những viên đá ngồi đó, đặt bên nhau một cách hoàn hảo thành một bức tường, em bảo. Phải. Phải dường như là thế đó, giờ thì có vẻ là thế, anh bảo. Phải, em bảo. Và cái vực sâu không còn nữa? em bảo. Cái vực sâu không còn tồn tại nữa, anh bảo. Và những viên đá sáng lên trong bố cục mới của chúng, em bảo. Phải, anh bảo. Thứ từng là vực sâu giờ đây ở giữa những viên đá, anh bảo. Những viên đá xếp lại với nhau tạo thành một căn phòng mở à? em bảo. Phải, anh bảo. Có gì ở trong phòng không? em bảo. Anh nghĩ là có, anh bảo. Anh có thể thấy có cái gì ở đó, anh bảo. Và rồi chúng ta ngồi im lặng. Cái người bảo rằng hư không có trong vạn vật, em bảo. Phải, anh bảo. Anh ta thì sao, anh bảo. Không, không có gì, em bảo.
VII.
Những trận vỡ tung chậm rãi ấy, và rồi những trận đột ngột, nhoáng nhoàng qua, như những luồng gió bất thình lình. Rồi im lìm. Vết nứt lớn với nguồn sáng lớn, rồi trận tuyết lở chậm rãi khó nhận thấy, và rồi những cơn vỡ tung đột ngột. Và rồi những viên đá, xám như sương mù, nhưng vẫn có ánh sáng lờ mờ bên trong chứ không phải hư không, một chút ánh sáng của hư không, quá yếu ớt, gần như tro, gần như tro sáng lên trên đá. Và rồi đá xếp trên đá. Anh đang ở trong căn phòng đằng sau bức tường ghép từ đá, những viên đá của anh, những viên đá của người khác, và có ánh sáng trong đó, thứ ánh sáng vô hình mạnh mẽ chiếu qua từ bầu trời và quanh những viên đá. Ánh sáng của hư không. Ánh sáng của hư không bên trong đá. Ánh sáng của tình yêu bên trong đá.
VIII.
Và anh bước vào, vào đằng sau những viên đá, và anh ngồi xuống. Anh ngồi và nhìn những viên đá. Anh thấy rằng những viên đá là anh nhưng không phải cái anh thực, cái anh ở trong anh. Anh ra ngoài giữa những viên đá và vào chỗ của mình và đứng đó với bàn tay giang rộng, như cây thập giá. Và anh nhìn vào cây thập giá. Anh nhìn xuống. Anh nhìn lên. Anh ngồi xuống. Anh nhìn những viên đá, những viên đá xếp lên nhau thật tuyệt vời trong bức tường. Anh lại trở dậy. Anh đứng.
IX.
Và rồi em nắm lấy tay anh. Và những viên đá nói rằng tình yêu tồn tại, tình yêu có thật. Lúc ấy anh không sợ à, em hỏi. Không, không bao giờ, anh bảo. Nhưng anh suýt chết đấy, em bảo. Anh không sợ chết, anh bảo. Phải, em bảo. Em cũng không sợ chết, em bảo. Phải, anh bảo.
Hiền Trang dịch
(từ bản tiếng Anh “Dreamt in Stones” của Damion Searls)
Người góp chữ
Hiền Trang
Chả biết làm gì nên viết.
Cảm ơn Trang đã dịch.